پشت شیشه های موزه های اصفهان-۴
موزه هنرمعاصر اصفهان حلقه وصل هنرهای سنتی و امروزی
آبی طرح: مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان با تأکید بر این که این موزه نمی تواند فقط برهنر معاصر تمرکز کند و لازم است ارتباطی میان هنرهای سنتی و معاصر برقرار کند از سیاستهای مدیریتی جدید می گوید.
خبرگزاری مهر، گروه استانها – کورش دیباج: موزه های هنرهای معاصر به عنوان نهادهای فرهنگی پویا، نقشی کلیدی در نمایش، حفظ و ترویج هنر در زمانه خود دارند. در ایران، سه موزه هنرهای معاصر در تهران، اصفهان و کرمان فعال اند که هر یک با رویکرد و ظرفیتهای ویژه ای به فعالیت می پردازند. موزه هنرهای معاصر اصفهان، با قرارگیری در شهری که خود خاستگاه خیلی از هنرهای سنتی ایران است، در تقاطع دو جریان هنری مهم هنرهای سنتی و هنر معاصر قرار دارد. این موقعیت منحصربه فرد، چالش های خاصی را در مدیریت و برنامه ریزی موزه ای ایجاد می کند، چونکه نیاز به برقراری تعادلی ظریف میان حفظ هویت تاریخی و گشودن فضا به روی جریان های جدید هنری دارد.
این موزه نه فقط یک مکان برای نمایش آثار هنری، بلکه نهادی اثرگذار در هدایت و گفتمان سازی پیرامون هنرهای تجسمی است. باتوجه به رویکرد های نوین موزه داری، پرسش هایی درباره ی نحوه مواجهه این موزه با چالش های معاصر، نقش آن در جامعه هنری و سیاستهای آن در حوزه نمایش، گردآو ری و پشتیبانی از آثار هنری مطرح می شود. برای پاسخ به این مسائل، در این سری از پشت شیشه های موزه های اصفهان با سعید محمدی پناه، مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان، گفتگویی تفصیلی داشته ایم که در ادامه می خوانید. سعید محمدی پناه، مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان
برای آن دسته از مخاطبانی که کمتر با سوابق شما آشنا هستند، لطفاً کمی درباره ی پیشینه تحصیلی و حرفه ای خودتان توضیح دهید.
من سعید محمدی پناه هستم، فارغ التحصیل رشته هنر اسلامی با گرایش فلز از دانشگاه هنر اصفهان. در عرصه هنرهای سنتی نشان میناکاری و قلم زنی دارم و افتخار شاگردی اساتید بزرگی را داشته ام، همچون مرحوم استاد فیض اللهی و آقای فولادگر در حوزه میناکاری، استاد حافظ پرست و آقای شیردل در قلم زنی، و آقای بذرافشان در مشبک فلز. این آموزش ها خارج از فضای دانشگاهی بوده و برای من ارزش زیادی دارد.
پس از دوره کارشناسی، تحصیلات خودرا در مقطع کارشناسی ارشد در رشته گرافیک ادامه دادم. در کنار کارهای هنری، از سال ۱۳۹۷ همکاری خودرا با شهرداری اصفهان شروع کردم و در بخش های مختلفی همچون اداره تبلیغات و سازمان فرهنگی فعالیت داشتم. از سال ۱۴۰۱ نیز به اداره هنری سازمان فرهنگی شهرداری منتقل شدم و در دفتر تخصصی سینما فعالیت می کردم تا این که مسئولیت مدیریت موزه هنرهای معاصر به من سپرده شد.
در دوره کاری خود، پیشنهادات دیگری برای مدیریت بخش های مختلف فرهنگی داشتید، اما در نهایت موزه هنرهای معاصر را انتخاب کردید. انگیزه شما از پذیرش این مسئولیت چه بود؟
بله، بعد از دوره تبلیغات و فعالیت در سازمان فرهنگی، پیشنهادهای مختلفی داشتم، اما موزه هنرهای معاصر برای من جایگاه ویژه ای داشت. از دوران دانشجویی، همیشه آرزو داشتم که در این موزه فعالیت کنم، چه به عنوان یک هنرمند و کیوریتور، چه به عنوان یک مدیر فرهنگی.
برای من، این موزه فقط یک ساختمان نیست، بلکه قسمتی از هویت فرهنگی و هنری شهر اصفهان است. احساس کردم که می توانم در اینجا مؤثر باشم، برای اینکه نیازها و انتظارات هنرمندان و دانشجویان هنر را به خوبی درک می کنم. با این انگیزه، این مسئولیت را پذیرفتم و امیدوار هستم بتوانم به رشد و پیشرفت این مجموعه کمک کنم.
موزه هنرهای معاصر اصفهان در سه دهه فعالیت خود، مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده است. شما این دوران را به چه صورت ارزیابی می کنید؟
قطعاً موزه در این سه دهه، دوران متفاوتی را پشت سر گذاشته است. همانطور که می دانید، موزه ها همیشه تحت تأثیر شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور هستند. زمانی که شرایط فرهنگی کشور مطلوب بوده، موزه نیز شکوفاتر شده و در دوره هایی که مشکلاتی وجود داشته، کارهای موزه نیز با چالش روبه رو شده است.
در این سال ها، مدیران بزرگی بر این مجموعه نظارت داشته اند، همچون آقایان دکتر حسین مسجدی، محمدعلی صرامی و استاد مهدی تمیزی که از بزرگان عرصه هنر و موزه داری هستند. این مساله برای من هم یک چالش و هم یک انگیزه بود؛ برای اینکه می دانستم که در جایگاهی قرار گرفته ام که قبل از این، بزرگان هنرهای تجسمی در آن نقش آفرینی کرده اند.
موزه هنرهای معاصر اصفهان فراتر از یک موزه شهری عمل کرده و خیلی از رویدادهای آن در سطح ملی و حتی بین المللی برگزار شده است. در اینجا نمایشگاه های مهمی برگزار شده و خیلی از هنرمندان برجسته ایرانی و خارجی در این مجموعه حضور داشته اند. امیدوار هستم بتوانیم این مسیر را ادامه دهیم و موزه را به جایگاه شایسته خود برسانیم.
امروزه موزه ها تغییرات زیادی کرده اند و تکنولوژی های جدید بر شیوه موزه داری تأثیر گذاشته اند. شما چه نگاهی نسبت به مدیریت موزه هنرهای معاصر دارید و چه برنامه هایی برای آینده موزه درنظر گرفته اید؟
موزه هنرهای معاصر اصفهان، علاوه بر این که یک موزه است، یک دفتر تخصصی در عرصه هنرهای تجسمی نیز بحساب می آید. بنابراین، وظیفه ما تنها حفظ و نمایش آثار هنری نیست، بلکه باید در حوزه پژوهش، آموزش و ارتباط با جامعه هنری نیز فعال باشیم.
یکی از برنامه های مهم ما، ایجاد رابطه بیشتر با دانشگاه ها و جذب دانشجویان به عنوان مخاطبان و همکاران موزه است. می خواهیم اینجا به یک پاتوق دانشجویی تبدیل گردد، جایی که دانشجویان هنر بتوانند هم یاد بگیرند و هم پژوهش کنند.
موضوع دیگر که به نظرم اهمیت زیادی دارد، استفاده از فناوری های نوین در هنر و موزه داری است. یکی از چالش های هنر معاصر، ورود هوش مصنوعی به عرصه های هنری است. تعدادی از هنرمندان سنتی، هوش مصنوعی را تهدیدی برای هنر می دانند، در صورتیکه برخی دیگر آنرا یک ابزار نوین برای خلق آثار هنری می پندارند. ما می خواهیم یک انجمن تخصصی در حوزه هوش مصنوعی در هنر راه اندازی نماییم تا این مساله را بطور علمی و تخصصی بررسی نماییم.
همچنین، می خواهیم بایگانی پژوهشی و تصویری موزه را گسترش دهیم. دانشجویان و محققان به منابع معتبر برای مطالعه نیاز دارند و ما می توانیم این امکان را برای آنها فراهم نماییم.
در بخش نمایشگاهی، یکی از برنامه های مهم ما، اختصاص گالری شماره ۴ به نمایش دائمی گنجینه موزه است. موزه بالاتر از ۷۰۰ اثر باارزش از هنرمندان مطرح ایران و جهان در اختیار دارد که خیلی از آنها تا حالا به نمایش عمومی گذاشته نشده اند. هدف ما این است که با بوجودآوردن شرایط حفاظتی و امنیتی مناسب، این آثار را بصورت دوره ای به نمایش بگذاریم تا مردم و هنرمندان بتوانند از آنها بهره مند شوند.
موزه هنرهای معاصر اصفهان در کنار موزه های هنر معاصر تهران و کرمان یکی از مهم ترین نهادهای نمایش و صیانت از هنر معاصر در ایران است. به نظر شما چه خاصیت هایی این موزه را از دو موزه دیگر متمایز می کند؟
موزه هنرهای معاصر اصفهان خاصیت های خاصی دارد که آنرا از سایر موزه های کشور متمایز می کند. اولین و مهم ترین ویژگی، جایگاه اصفهان به عنوان «شهر هنر» است. همانطور که آقای قاسم زاده، شهردار اصفهان، اشاره کرده اند، مردم این شهر یا هنرمندند، یا هنرشناس و یا هنردوست. این مسئله موجب می شود مسئولیت ما در موزه سنگین تر شود.
اصفهان همین طور خاستگاه خیلی از هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران است. در گریدهای جهانی نیز این شهر به عنوان «شهر جهانی صنایع دستی» و «شهر جهانی صنایع خلاق» شناخته شده است. به همین دلیل، موزه هنرهای معاصر اصفهان نمی تواند فقط بر هنر معاصر تمرکز کند و لازم است ارتباطی میان هنرهای سنتی و معاصر برقرار کند.
وجه تمایز دیگر این موزه، چندوجهی بودن آنست. برخلاف خیلی از موزه های دیگر که فقط نمایشگاهی از آثار هنری هستند، اینجا هم موزه است، هم گالری و هم دفتر تخصصی هنرهای تجسمی. یعنی علاوه بر نمایش آثار، کارهای پژوهشی، آموزشی و جریان سازی نیز در اینجا دنبال می شود.
ترکیب هنرهای سنتی و معاصر در یک فضای مشترک، به نظر برخی کارشناسان چالش برانگیز است. چگونه بین این دو بخش تعادل برقرار می کنید؟ آیا این مساله موجب ایجاد تناقض در هویت موزه نمی شود؟
به نظر من، این مساله یک تناقض نیست، بلکه مسئولیتی دوچندان برای ما به وجود می آورد. هنر یک مفهوم یکپارچه است و نمی توان هنر سنتی و معاصر را در تقابل با یکدیگر دید. در حقیقت، خیلی از هنرمندان معاصر از سنت الهام گرفته اند و خیلی از هنرمندان سنتی نیز درحال تجربه گرایی و حرکت به سوی معاصریت هستند.
برقراری تعادل بین این دو حوزه البته کار دشواری است، خصوصاً در شهری مثل اصفهان که پیشینه ای غنی در هنرهای سنتی دارد. اما ما در موزه تلاش می نماییم که این دو حوزه را در کنار هم به نمایش بگذاریم، بدون این که یکی بر دیگری غلبه پیدا کند.
برخی معتقدند که موزه هنرهای معاصر اصفهان بیشتر به یک گالری شباهت دارد تا یک موزه. نظر شما در این مورد چیست؟
اینجا هم موزه است، هم گالری و هم دفتر تخصصی هنرهای تجسمی. وجه گالری بودن آن به علت نمایش آثار هنرمندان و ایجاد فضایی برای ارتباط هنرمندان با مخاطبان است. از طرف دیگر، این مجموعه دارای یک گنجینه باارزش از آثار هنری است که در معرض دید عموم قرار می گیرد، بدین سبب خاصیت های یک موزه را نیز داراست. علاوه بر این، موزه به عنوان یک نهاد پژوهشی و آموزشی عمل می کند و جریان سازی هنری را دنبال می کند.
برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که ساختمان موزه به علت ساختار تاریخی، سنتی و نوردهی خاص خود، شرایط ایده آلی برای نمایش آثار هنری ندارد. شما برای حل این چالش چه تدابیری اندیشیده اید؟
این نقد تا حدی درست است، اما ما در مرمت اخیر خیلی از مشکلات را برطرف کرده ایم. به عنوان مثال، نورپردازی را بهینه کرده ایم تا تعادل مناسبی بین نور طبیعی و مصنوعی برقرار شود. همچنین، از رنگ های خنثی برای دیوارها بهره برده ایم تا تأثیری بر نمایش آثار نداشته باشند.
البته، معماری سنتی موزه را نباید فقط به عنوان یک چالش درنظر گرفت، بلکه یک فرصت نیز هست. این ساختمان با سقف های بلند و قوس های صفوی و قاجاری، خود یک اثر هنری است. خیلی از بازدیدکنندگان ابتدا مجذوب فضای معماری می شوند و سپس به آثار هنری توجه می کنند.
یکی از مهم ترین مسایل موزه های هنر معاصر، بروزرسانی گنجینه هاست. باتوجه به محدودیت های مالی شهرداری، چه سیاستی برای خرید آثار جدید درنظر گرفته اید؟
خرید آثار هنری همیشه با چالش های مالی روبه رو بوده است، اما نباید از آن غافل شد. قسمتی از آثار گنجینه ما بوسیله خرید، و بخش دیگر بوسیله اهدای هنرمندان تامین شده است. خیلی از هنرمندان باارزش ترین آثار خودرا به موزه اهدا کرده اند، برای اینکه می دانند که اینجا محلی برای حفظ و نمایش ماندگار آن هاست.
مدیریت شهری نیز نسبت به این مسئله آگاه است و خوشبختانه شهردار اصفهان فردی با پیشینه فرهنگی است و ارزش آثار هنری را می داند. بنابراین، باوجود محدودیت های مالی، شهرداری مانعی بر سر راه خرید آثار جدید ایجاد نکرده است.
برنامه های شما برای مراسم سی سالگی موزه و شروع به کار مجدد آن چیست؟
ما تصمیم گرفتیم افتتاحیه جدید موزه را در روز ۲۵ اسفند ۱۴۰۳، یعنی دقیقاً در سی سالگی آن، برگزار نماییم. در این مراسم چند رویداد مهم رقم خواهد خورد:
۱. نمایشگاه ۳۰ سال پوسترهای موزه: در گالری ۱ و ۳، پوسترهای رویدادهای هنری موزه از سال ۱۳۷۳ تا ۱۴۰۳ به معرض نمایش گذاشته می شود. هر پوستر دارای کد QR است که مخاطبان با اسکن آن می توانند اطلاعات بیشتری درباره ی رویدادهای گذشته به دست آورند.
اکران مستند «جابه خانه»: این مستند به تاریخچه ساختمان موزه از دوران قاجار تا امروز می پردازد.
رونمایی از مدال ویژه موزه: این مدال که از موتیف های معماری موزه الهام گرفته شده، به عنوان نمادی از هویت موزه هنرهای معاصر اصفهان معرفی خواهد شد.
بسیاری از مردم وقتی نام «موزه» را می شنوند، انتظار دیدن اشیای تاریخی را دارند. شما چگونه قصد دارید مردم و گردشگران را به بازدید از یک موزه هنر معاصر جذب کنید؟
ما ابتدا باید مخاطبان خودرا بشناسیم. مخاطب اصلی ما هنرمندان، دانشجویان و علاقمندان به هنرهای تجسمی هستند. اما در کنار آنها، توریستهای داخلی و خارجی نیز بخش مهمی از بازدیدکنندگان ما را می سازند.
برای افزایش جذب مخاطب، چند اقدام اساسی درنظر داریم: فعال سازی سایت و شبکه های اجتماعی موزه، همکاری با دانشگاه ها و موسسات فرهنگی، ایجاد رویدادهای ویژه برای عموم مردم، ما همین طور تلاش می نماییم سیاستهای ورود به موزه را به شکلی تنظیم نماییم که برای گردشگران و شهروندان جذاب باشد و بتوانند به آسانی از این فضای فرهنگی استفاده نمایند.
و در آخر یکی از پرسش هایی که خیلی از علاقمندان به هنر و شهروندان اصفهانی دارند، این است که چرا بازگشایی موزه چندین بار به تأخیر افتاد؟
موزه هنرهای معاصر اصفهان در ۲۵ اسفند ۱۳۷۳ بطور رسمی فعالیت خودرا شروع کرد. اما این ساختمان قبل از آن نیز کاربری های مختلفی داشته؛ همچون محل استقرار استانداری و بعدها خانه رکیک. در طول این سه دهه، موزه چندین بار مرمت و بازسازی شده است. آخرین دوره مرمت که شما هم مستحضر هستید، حدود چهار سال به طول انجامید. هدف این بود که بنای تاریخی موزه باتوجه به کاربری اصلی خود که یک مرکز تخصصی هنرهای تجسمی است، بازسازی شود و بتواند در قالب چهار گالری، خدمات خودرا عرضه نماید.
تأخیری که در بازگشایی رخ داد، عمدتا به علت حساسیت های فنی در مرمت بنا بود. ما قصد داشتیم هیچ نقصی در حوزه استواری و استانداردهای نمایشگاهی وجود نداشته باشد. علاوه بر این، برنامه ریزی کرده بودیم که بازگشایی همزمان با سی امین سالگرد تأسیس موزه، یعنی در ۲۵ اسفند ۱۴۰۳، اجرا شود. این تاریخ، علاوه بر این مناسبت مهم، با شب میلاد امام حسن (ع) نیز مصادف است و ما امیدواریم که این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ موزه باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب