دولت رئیسی را پاسخگو کنیم
آبی طرح: راهکار آنست که با پرهیز جدی از شعارهای مرگ و یا درود، خودرا برای حرکتی طولانی و تدریجی آماده نماییم. تا با کسب علم و سپس تجربه، و هم افزایی با همه نیروهای درون حاکمیتی و بیرون حاکمیتی، قادر به کسب صلاحیت حل مساله شویم.
سوال اصلی این است که چطور می توان تهدید ناشی از فسادهای حاصل از «پیوند ساختاری و کارکردی فساد با سرشت دولت و سیاست»، را تبدیل به فرصت کرد؟ از سال ۱۳۷۱ تا سال ۱۴۰۲ اختلاس میلیاردی ثبت شده ۱۴ مورد است. این مقدار تا سال ۱۳۸۴ حدود ۱۲۷ میلیارد تومان است. پس از روی کار آمدن دولت احمدی نژاد تا دولت آقای رئیسی میزان اختلاس ها ۵۳۹ هزارمیلیارد تومان بالغ می شود. این دو رقم در مجموع ۶۶۶ هزار میلیارد تومان، و به عبارتی حدود سه پنجم کسر بودجه ۱۰۰۰ هزار میلیاردتومانی دولت فعلی است. اما بهترین و مناسب ترین واکنش جامعه در مقابل چنین وضعیتی چیست؟ خروج از انفعال و اتخاذ تدابیر عقلانی از طرف مردم برای طرح مطالبه جدی جهت برخورد علمی و عملی با چنین پدیده ای راهکار اصولی به حساب می آید. چاره ای که یک پا در جامعه، یک پا در دولت و بخش خصوصی دارد.
بی تردید جامعه با خبر اختلاس ۱۲۳ میلیارد تومانی فاضل خداداد، شوکه شد، جامعه تصور می کرد دیگر بدتر از این نمی گردد، یعنی چه که در ام القرای جهان اسلام، اختلاسی به رقم ۱۲۳ میلیارد تومان صورت بگیرد؟ برخی گویی با اعدام خداداد چشم فتنه اقتصادی را درآورده بودند، می گفتند دیگر تکرار نمی گردد، اما شد، این دفعه مه آفرید خسروی با ۳۰۰۰ میلیارد تومان، او هم اعدام شد. ولی مردم به تدریج متوجه شدند، بگیر و ببند و اعدام هرچند در جای خودش لازم است اما به هیچ وجه کافی نیست. مشکل در کجا بود؟ عقب نشینی مردم از حوزه نظارتی و کنشگری نظارت بر زندگی فردی و اجتماعی خود. دراین میان البته استراتژی تندروها با افزایش هزینه نظارت و مشارکت مردم در عرصه سیاسی و هم اقتصادی، تضعیف مضاعف نظام تولیدی و تقویت بخش دلالی نقش تعیین کننده داشت. این وضعیت به ایجاد دولت بزرگ منتهی و در عمل امکان وقوع فساد مالی تقویت شد. بدین جهت دست یابی به ثروت بوسیله رقابت خلاقانه توسط سازمان ها و شرکت های بخش خصوصی در عمل بسیار محدود، و رانت ارتباط با قدرت در سازوکار حامی پیرو، رمز دستیابی به ثروت های افسانه ای در عمل نهادینه شد. افشاگری احمد توکلی در باره رانت دولت سیزدهم به شرکتی نوپا برای واردات ۱۳ میلیون تن کالای حیاتی مردم، خود گویای عمق اختلاس ۳ میلیارد و ۳۷۰ میلیون دلاری نیز هست. خبر رییس مجلس در باره وجود کالاهای اسراییلی در ایران نیز حضور قدرتمندی چنین رانت هایی را تایید می کرد. خبر این رانت همزمان شد با حمایت شداد و غلاظ تندروها از ورود ایران به جنگ در غزه مقابل اسراییل، و اما سکوت آنان در باره این خبر بسیار مهم رییس مجلس خود شگفتی ساز و برای جامعه این سوال به وجود آمد که کدام گروه و شرکتی می تواند و جرات دارد کالای اسراییلی وارد کند؟
در برابر چنین وضعیتی در ایران، در کشوری توسعه یافته به نام فنلاند، خبر برکناری وزیر بهداشت بسیار جالب توجه است. این خانم به هزینه دولت، سه مرتبه، با همسر خود تماس تلفنی بین المللی برقرار کرده بود. این حادثه موجب خشم و عصبانیت افکار عمومی و مطبوعات فنلاند شد چونکه این فرد با سوءاستفاده از جایگاه خود به عنوان وزیر کابینه با هزینه پرداختی توسط مالیات دهندگان فنلاندی سه مکالمه بین المللی شخصی انجام داده بود. این وزیر فنلاندی نه فقط استعفا کرد بلکه پرونده ای برای وی در دادگاه تشکیل و مجبور شد هزینه این سه تماس تلفنی بین المللی را بپردازد.
اندیشمندان حوزه توسعه، تفاوت میان عکس العمل مردم و دولت به عملکرد وزیر بهداشت فنلاند و اختلاس سه میلیارد دلاری و رانت واردات کالای به میزان ۱۳ میلیون تن کالای حیاتی جامعه در ایران را در قالب تمایز میان دو مفهوم دسترسی باز و دسترسی محدود قابل تحلیل می دانند. در جوامع توسعه یافته، مشارکت و نظارت بوسیله مطبوعات و رسانه ها، احزاب و جامعه مدنی و دسترسی آزاد به اطلاعات بوسیله تمرین در سالیان دراز و طولانی نهادینه شده، بدین جهت سو استفاده از موقعیت آن هم فقط برای سه تلفن تماس، هزینه سنگینی برای متخلف در بر دارد. در جمهوری اسلامی ایران هر یک از موارد مذکور در عمل فاقد پشتوانه اجتماعی و سیاسی و اقتصادی می باشد. بنابراین به زعم ابوالفضل دلاوری استاد دانشگاه علامه طباطبایی، استمرار ۴ دهه ای این وضعیت، منتهی به «پیوند ساختاری و کارکردی فساد با سرشت دولت و سیاست» در ایران شده است. در نگاه او از سال ۱۳۸۴ فساد سیاسی وسیعی شروع شده و این روند بعد از انتخابان ۱۴۰۰ تشدید و همه ابعاد توسعه کشور را با عقبگرد مهلکی مواجه کرده است. اما برای اینکه مردم از قدرت کافی برای حذف وزیری که دروغ می گوید و یا با سو استفاده از قدرت آن هم فقط برای سه بار تماس از محل کار با همسرش برخوردار شوند، و فضای کشور در همه ابعاد از فضای دسترسی محدود به فضای دسترسی باز منتقل شود، بهترین راهکار ها از کجا شروع می شود؟
بی تردید در این مرحله تفاوت میان کیفیت و وزن نیروی اجتماعی یکی از محورهای اصلی برای حل مسایل به حساب می آید. در نظام های دسترسی باز مردم متوجه شده اند بدون مشارکت و نظارت مستمر بوسیله احزاب و نهادهای مدنی، هر لحظه امکان فساد و انهدام دستاوردهای جامعه وجود دارد. بدین جهت پیش از حذف نیروی متخلف در صدد تعمیق ریشه حل مساله هستند. در ایران عملا مجازات اختلاس کننده، اغلب تنها راهکار تلقی می شود، ولی در کشورهای توسعه یافته به ریشه کن کردن اختلاس راضی می شوند. تفاوت میان این دو، تفاوت صدها سال تجربه مدنی است. مانند اینکه در تاریخ معاصر سیاسی، ایرانیان همیشه به مستبد توجه کرده اند نه استبداد. این رویکرد اغلب جنبش های سیاسی ایران زمین را گرفتار توجه به شبه مساله ها کرده است تا توجه به مساله اصلی. برای مثال ابتدای انقلاب ناگهان این شعار به مثابه شبه مساله فراگیر شد که «تا شاه کفن نشود این وطن وطن نشود». حالا بسیار واضح و روشن است که عدم توجه کافی و بدون برنامه انقلابیون، آنان از بورژوازی کمپرادور، رها و درعمل به دامان بورژوازی هزار برابر فاسدتر و سطحی تر گرفتار کرد.
راه حل
اما راهکار آنست که با پرهیز جدی از شعارهای مرگ و یا درود، خودرا برای حرکتی طولانی و تدریجی آماده نماییم. تا با کسب علم و سپس تجربه، و هم افزایی با همه نیروهای درون حاکمیتی و بیرون حاکمیتی، قادر به کسب صلاحیت حل مساله شویم. در این روند قرار نیست کیفیت فدای سرعت شود. مشروطه، نهضت ملی سازی نفت، انقلاب ۵۷، جنبش اصلاحات ۷۶ هر یک به سرعت پیروز شدند، و به سرعت هم از دست رفتند. کیفیت فهم ضرورت ها، عمق غلبه بر جبرها و جهل ها و زمان مانایی و پویایی آنها را تعیین می کند. در اینباره توانایی تبدیل تهدید به فرصت یکی از هنرمندانه ترین توانایی هاست. برای مثال چگونه می توانیم تهدید اختلاس بیش از ۳ میلیارد دلاری را به یک فرصت برای برون رفت از وضعیت جامعه دسترسی محدود به یک وضعیت جامعه دسترسی باز تبدیل کنیم؟ آیا در اینباره هیچ امکانی وجود ندارد؟
فقط کافی است کمی در باره تهدیدها از زاویه فرصت دقت نماییم. در این صورت ایجاد روزنه با کمپین مقابله با فساد می تواند فضایی جدی برای اولین قدمهای جدی تمرین برخورد عقلانی و توام با عقلانیت را در مقوله مبارزه با فساد فراهم آورد. این خود دستاوردی هرچند کوچک ولی بسیار بسیار با اهمیت برای رفته به سمت توسعه است. هم اکنون حدود ۲۰ هزار امضاء پای کارزار «درخواست ارائه گزارش دقیق و روشن اختصاص ارز به واردات چای» به لینک https: //www.karzar.net/۹۵۶۵۳ ثبت شده است. این کارزار توسط دکتر محمد فاضلی استاد دانشگاه به راه افتاده است. فاضلی در گزارشی نوشته است که کارزار مذکور بر صدر لیست داغ ترین و محبوب ترین های پلت فرم کارزار قرار گرفته است. استقبال از کارزار مذکور از آن حکایت می کند که در ناخودآگاه جامعه، وزن هوشیاری به نفع اتخاذ روش های نرم اما موثر خشونت گریز، مسالمت آمیز و طولانی مدت بر اتخاذ روش های احساسی و کوتاه مدت خشن و پرهزینه برای کشور و تمامیت ارضی آن، درحال تغییر جدی است. در صورتیکه این ناخودآگاهی به خودآگاهی جمعی بدل شود، انتظار آنست که کمپین امضاء برای درخواست از ریاست جمهوری و رییس قوه قضاییه تبدیل به یک جنبش گسترده تر، عمیق تر و موثرتر مسالمت آمیز تبدیل گردد. دکتر محمد فاضلی، جامعه شناس و نویسنده این کارزار، در یادداشتی نوشته است: «تقاضا می کنم علاوه بر لعن و نفرین اصحاب چای و خواندن اخبار و ابراز تأسف، شما نیز همراه شوید و راه های تحقق این مطالبه را هموار نماییم. اصرار و مقاومت نامحدود برای تحقق خواسته ای محدود.» در کارزار مذکور درخواست «ارائه گزارش دقیق و روشن اختصاص ارز به واردات چای» از طرف رییس جمهوری و رییس قوه قضاییه درخواستی بسیار معقول، محدود، با پشتوانه امضاء اقشار مختلف می تواند گام مهمی در پاسخگو کردن حاکمیت به مردم، و حاکمیت قانون در کشور تلقی شود. خاصیت کارزار مذکور این است از نظر حقوقی، هیچ نوع تهدیدی برای منافع مردم و حاکمیت سیاسی نه فقط ایجاد نمی کند، بلکه با ارائه گزارش مذکور، علاوه بر بازسازی اعتماد به عنوان با اهمیت ترین سرمایه اجتماعی، مساله مشترک میان مردم و حاکمیت برای عدم ورود ایران به جنگ اسراییل مقابل غزه، به حل مساله فساد و مبارزه با آن نیز توسعه پیدا می کند.
به میزانی که مردم در این حوزه وارد شده و کارزارهایی از این دست را تقویت نمایند، بی شک جنبش مشارکت و نظارت در تعیین سرنوشت خود، معنای واقعی خودرا به تدریج احیا خواهد نمود. توسعه یافتگی کشور با مشارکت فعال، و بدون خشونت مردم در حوزه های مختلف امکانپذیر خواهد بود و فضای ایران را از بی مسالگی و یا وجود شبه مساله های فراوان، به مساله اصلی و مشترک سوق می دهد. شرکت در کارزار مذکور محلی برای تمرین و توانمندسازی جامعه مدنی ایران است.
یادمان نرود، این گام نخست است. قرار نیست، با کارزار مذکور همه مسایل به ناگهان حل شود. چنین انتظاری رفتن به دام هرج و مرج و خشونت است. از این منظر کارزار مذکور صحنه تمرین برای کسب تجربه و رفتن به سمت حل دیگر معضلات ملی و محلی است. به عبارت دیگر حل معضل «پیوند ساختاری و کارکردی فساد با سرشت دولت و سیاست» در ایران که حاصل بیرون راندن مردم از صحنه عمل اجتماعی و تعیین سرنوشت خود است، نیازمند بازگشت مردم برای به دست گرفتن اختیار تعیین سرنوشت خود با صبر و حوصله برای انجام جراحی عمیق، در عمق راهبردی حاکمیتی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در ارتباطی متقابل با دولت به مفهوم استیت، با هدف دست یابی تدریجی به توسعه و اعتلای ایران است.
*روزنامه نگار
۲۱۶۲۱۶
منبع: abitarh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب