رسول ملاقلی پور یک آرمانگرای واقع بین بود
آبی طرح: نشست تخصصی «نگاهی به سینمای زنده یاد رسول ملاقلی پور» با حضور اکبر نبوی پژوهشگر، روزنامه نگار و منتقد سینما عصر چهارشنبه پنجم مهرماه در سالن فردوس موزه سینما اجرا شد.
به گزارش خبرگزاری آبی طرح از روابط عمومی موزه سینما، اکبر نبوی در آغاز صحبت های خود به تقسیم بندی آثار در سینمای ایران اشاره نمود و اظهار داشت: بصورت کلی سینما ایران دارای سه دسته فیلم است؛ فیلم های دارای مخاطب خاص مثل آثار سهراب شهیدثالث و عباس کیارستمی که به آن به اشتباه سینمای هنری گفته شد. دسته دوم فیلم های عوام زده است که نقطه مقابل سینمای خاص قرار دارد و وجوه زیبایی شناسی و هنری ندارد. دسته سوم سینمای مردم گرا است که هم وجوه هنری و روایت گرا دارد و هم به نیاز مخاطب توجه می کند. این سینما برای مردم فیلم می سازد اما نه فقط برمبنای غریزه بلکه با فطرت مخاطب کار دارد. آثار افرادی مانند رسول ملاقلی پور در این دسته قرار دارد یعنی نه آنقدر سنگین است که مخاطب خاص داشته باشد و نه به مولفه های سینمایی و هنری، فرهنگی و سیاسی خونسرد بوده است.
نگاه ملاقلی پور همیشه انسانگرا بوده است
نبوی با اعلان اینکه سینما با جامعه و جامعه با سینما همیشه با هم دیالکتیک دارند، اضافه کرد: این دیالکتیک، تعالی دهنده است و چنانچه به آن توجه نشود، سینمای عوام زده رونق می گیرد. آثاررسول ملاقلی پور با جامعه گفت و گو می کند. زمانی فیلمساز می تواند با جامعه مخاطب دیالکتیک (گفت وگو) خوب و پیش برنده داشته باشد که این گفت و گو در پروسه سلوک هنری او و پیش پیش از ثبت روایت جلو دوربین در درون هنرمند رقم خورده باشد.
این پژوهشگر با تأکید بر این که نگاه رسول ملاقلی پور در فیلم هایش انسانگرا بوده است، توضیح داد: ملاقلی پور در آثارش آنقدر در انسان گرایی جلو می رفت که گاهی ممکنست در اثر سوءتفاهم او را اومانیست در نظر بگیرند. اما او مطلقا اینطور نیست و اتفاقا در دایره معرفت توحیدی اوست که انسان جایگاه مرتفعی دارد. گاهی می گویند آثار او ضد جنگ است مثل فیلم «نجات یافتگان» که سال ها توقیف بود و این بهتان را به او می زدند درحالیکه تمام آثار جنگی حاتمی کیا، احمد مرادپور، مسعود کیمیایی، بهرام بیضایی و... هم ضد جنگ هستند.
تمام آثار ملاقلی پور ضد جنگ است
وی افزود: اشعار شاعران بزرگی مثل قیصر امین پور، نقاشی ها، تئاترها و موسیقی ها در عرصه دفاع مقدس تماما ضد جنگ هستند. چونکه اساسا دفاع یک ملت در مقابل تجاوز، ماهیتا ضد جنگ است. جنگ پدیده ی قابل تقدیسی نیست بلکه دفاع است که باید مقدس شمرده شود. پس بله، تمام آثار ملاقلی پور ضد جنگ است اما مطلقا ضد دفاع نیست. چون هیچ هنرمند با شرافتی، دفاع ملت خودرا زیر سوال نمی برد و کسانی که تعدادی از آثار رسول را ضد جنگ می دانند، تفاوت جنگ و دفاع را نمی دانند.
نبوی سینمای دفاع مقدس ایران را به سه دسته تقسیم کرد و اظهار داشت: سینمای دفاع مقدس به سه دسته اجتماعی، حماسی و انسان شناسانه تقسیم می شوند. بطور مثال فیلم های «افق»، «عقاب ها، «کانی مانگا» و... سینمای حماسی، فیلم های «قارچ سمی»، «آژانس شیشه ای»، «باشو غریبه کوچک» و... سینمای اجتماعی است و سینمای انسان شناسانه که رسول ملاقلی پور موسس آنست با فیلم «پرواز در شب» شروع می شود. در این آثار چیزی که اهمیت دارد واکاوی جهان درونی انسان، ابعاد رازآمیز او و نوع مواجهه اش با پدیده ضد زندگی و سختی ست به نام جنگ و روایت پیرامون این انسان و احوالات او شکل می گیرد.
وی با اعلان اینکه رسول ملاقلی پور از معدود فیلمسازانی است که دارای یک نگاه آرمانگرایانه بود و در عین حال به واقعیت هم توجه داشت. او چون ذاتا انسان کنشمندی بود، گاهی آنقدر در حقیقت گرایی شدت عمل به خرج می داد که گاهی احساس می شد با یک آنارشیست مواجه هستیم. در صورتیکه رسول به هیچ وجه آنارشیست نبود بلکه یک کنشمند بی قرار بود. در بین سینماگران ایرانی، مسعود کیمیایی هم انسان کنشمندی ست و این کنشمندی در آثارش تجلی دارد. این خاصیت (آرمان گرایی و واقع بینی، دستاوردهای بسیاری را رقم زده و اگر نبود، فیلم هایی مثل «خسوف»، «مجنون»، «نسل سوخته»، «پناهنده» و «قارچ سمی» ساخته نمی شد. ما در این آثار با آدم های حاشیه جامعه و طرد شده روبرو می باشیم که تلخی هایی را روایت می کنند.
نبوی در ادامه اظهار داشت: هنر، ترجمه موقعیت های انسانی و حاصل تجربه فردی هنرمند یا انسان های دیگر است و اگر این ترجمه اتفاق نیفتد اثر هنری شکل نمی گیرد. رسول ملاقلی پور بغیر از آن که بچه جنوب شهر بود و تلخی های طبقه فرودست را کاملا تجربه کرده بود، می گفت برای ساخت فیلم مجنون سه ماه با دستفروش های خیابان انقلاب زندگی کرده است. او به سبب حضورش در جنگ و تجربه اش است که می تواند تا این اندازه صریح و بی پروا از دفاع مقدس سخن بگوید.
زنان در آثار ملاقلی پور باشکوه و کنش مند هستند
این پژوهشگر سینما درباره ی نقش و حضور زنان در آثار ملاقلی پور نیز بیان داشت: زنان در آثار رسول ملاقلی پور بسیار با شکوه و کنش مند هستند. این کنشمندی، در فیلم «هیوا» که یک غزل عاشقانه است، در خسوف، پناهنده، نجات یافتگان، نسل سوخته و میم مثل مادر دید، لمس و تجربه نمود.
کاراکتر هیوا و شخصیت او یک فصل و یک مقطع مهم از تاریخ کشور را نیز روایت می کند و یک واقعه را رقم می زند. در فیلم «نجات یافتگان» زن را در متن جنگ می بینیم و این نخستین بار است که زنان و حضورشان در متن جنگ به تصویر کشیده می شود و در فیلم «پناهنده» هم به همین شکل است.
اکبر نبوی در ادامه صحبت های خود سینمای رسول ملاقلی پور را به چهاردسته فیلم های اجتماعی، دفاع مقدس که حماسی و انسان شناسانه است و ملودرام و آثار سیاسی (دو فیلم) تقسیم کرد.
وی همین طور به دیگر آثار این کارگردان اشاره نمود و اظهار داشت: «نسل سوخته» یک فیلم اپیزودیک در سه قسمت است که قهرمان آن ستاره در دو موقعیت اجتماعی و فردی باز هم یک زن کنشگر است. ستاره مثل یک اکسیر حیات بخش در آن فضا و خانه است که عمارت را زنده می کند و در قسمت سوم می بینیم که نسل ستاره می خواهند حقشان را بگیرند.
وی با اعلان اینکه در فیلم «سفر به چزابه» یک روایت نظربازانه داریم، اضافه کرد: این یک فیلم سوررئال و فرا واقعی است. رسول ملاقلی پور می گفت شهید حسن شوکت پور این فیلم را برای من در حالت یک خواب هیبنوتیزمی روایت کرد و من آنرا ساختم. او جامعه را با این فیلم به ۱۰ سال قبل می برد و به ما یادآوری می کند که چه بر ما گذشته تا آنها را فراموش نکنیم.
این منتقد سینما درباره ی فیلم «مزرعه پدری» نیز توضیح داد: این فیلم جزء آثار ضعیف دفاع مقدسی رسول ملاقلی پور است ( درعین حال که چندین سکانس درخشان دارد که هر کدام ارزش یک فیلم را دارند) نمی دانم چرا اصرار داشت که مجدد به سوررئال بپردازد. حتی انتخاب بازیگران آن هم مناسب نبود. در فیلم «قارچ سمی» که یک فیلم اجتماعی و در عین حال به شدت سیاسی ست، ما شاهد تحقق همان پیش بینی هایی هستیم که رسول در نجات یافتگان از زبان شهدایی که ازعالم معنا به عالم ماده برگشته بودند، روایت کرده بود.
نبوی با اشاره به فیلم «میم مثل مادر» و روایت های خاص این اثر اشاره کرد: «میم مثل مادر» نشان داد رسول ملاقلی پور آنقدر بر سینما مسلط شده که می تواند با ساخت یک ملودرام محکم و حوش ساخت، مخاطب را شگفت زده کند. ملودرام در سینمای ایران کم ساخته نشده، درباره ی مادر هم آثار بسیاری داریم اما با این وجود مگر چند فیلم داریم که مادر و مادرانگی را اینطور روایت کند؟ در فیلم «میم مثل مادر» سپیده در متن جنگ حضور داشته و بعد هم مادرشدنش و نقص عضوی که فرزندش دارد و حالا رفتارهای مادر و پدر را می بینیم. مادرانگی سپیده موجب می شود که آن کودک معلول، اینطور باشکوه در فیلم بدرخشد. سعید (شخصیت کودک در فیلم میم مثل مادر) محصول دفاع این ملت است. در دفاعی که دربرابر تجاوز صورت گرفته، طبیعتا لطمه های به ملت مدافع وارد می شود، بنا بر این است که سعید لطمه دیده اما هم صورت زیبایی دارد و هم سیرت زیبایی، برای اینکه دفاع زیبا است.
وی در ادامه صحبت های خود بیان کرد: رسول ملاقلی پور می خواست پس از فیلم «میم مثل مادر» یک فیلم درباره ی عاشورا بسازد که متاسفانه درگذشت به شدت سریع اش این فرصت را از او و ما گرفت.
این نشست به مدت سه ساعت باحضور اعضاء باشگاه مخاطبان موزه سینما و علاقمندان سینما در موزه سینما انجام شد.
۵۷۵۷
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب