مهم ترین رویدادهای هنرهای تجسمی در سالی که گذشت
آبی طرح: 1400، سالی که بواسطه امتداد شیوع ویروس کرونا در کشور برای هنرهای تجسمی کم فروغ شروع شد، خیلی از هنرمندان این حوزه را از دست یافته دید و با اظهارنظرهای مختلف درباره حراج تهران و پرواز حاشیه بر فراز حوض موزه هنرهای معاصر تهران پرحاشیه به انتها رسید. اما در این سال دقیقا چه گذشت و چه رخ داد که موجب شد رویدادهایی رقم بخورند که مهم تلقی شوند؟
عرصه هنرهای تجسمی در سال ۱۴۰۰ شاهد رخداد اتفاقاتی بود که تعدادی از آنان مهم و برخی کم اهمیت تر قلمداد می شوند. در گزارش ایسنا نگاهی خواهیم داشت به تعدادی از مهم ترین اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۰ در این حوزه رخ دادند.
موزه هنرهای معاصر از بازسازی تا تغییر
موزه هنرهای معاصر تهران در سال ۱۴۰۰ فراز و فرودهایی را تجربه نمود که آخرین آن یعنی اجرای پرفورمنس بر فراز اثر «ماده و فکر» مقدمات خداحافظی احسان آقایی از ریاست موزه را فراهم نمود.
موزه هنرهای معاصر تهران دوره ای طولانی از تعطیلات را در سال قبل به دنبال شروع بازسازی این مکان فرهنگی و هنری تجربه نمود. این موزه که در سال ۹۷ بمنظور بازسازی، درهایش را به روی بازدیدکنندگان بسته بود، نهایتاً بعد از دو سال باردیگر بازگشایی شد. این بازگشایی اما زمان زیادی نبرد و کرونا باردیگر میان دوستداران هنرهای تجسمی و این مکان فرهنگی و هنری فاصله انداخت. تا جایی که بنابر اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا و باتوجه به افزایش آمار ابتلاء به این ویروس، موزه هنرهای معاصر تهران بسته شد.
این تعطیلی در حالی صورت گرفت که نمایشگاه پرسونای اندی وارهول در موزه در حال برگزاری بود؛ اما با بازگشایی مجدد موزه به دنبال فروکش کردن موج کرونا، این نمایشگاه باردیگر در معرض دید مخاطبان قرار گرفت. زمان گذشت و این مکان فرهنگی و هنری نمایشگاه های مختلفی چون «مروری بر آثار مهدی سحابی» و «آینه در آینه» را افتتاح نمود. افتتاح آخرین نمایشگاه این موزه در سال ۱۴۰۰ که «پنج گنج» نام دارد و آثار آن توسط احسان آقایی انتخاب شده اند اما حاشیه ساز شد.
در حاشیه افتتاح این نمایشگاه پرفورمنسی اجرا شد که در آن بدن پرفورمر با روغن داخل حوض اثر «ماده و فکر» برخورد کرد و این اتفاق واکنش های بسیاری را به دنبال خود داشت. انتقادها اما زمان زیادی نبرد که با تغییر رئیس موزه و منصوب شدن عبادرضا اسلامی کولایی رنگ سکوت به خود گرفت.
چالش دیگر سال ۱۴۰۰ زیر سوال بردن اصالت گنجینه موزه هنرهای معاصر و پو لهای رد و بدل شده در حراج تهران از طرف یک منتقد سینما در صداوسیما بود که در نهایت با واکنش تعدادی از هنرمندان هنرهای تجسمی و انتقاد به رئیس صداوسیما به پایان رسید.
تعدادی از هنرمندان هنرهای تجسمی با امضای نامه ای خطاب به پیمان جبلی سفارش کردند در برنامه های هنری این رسانه از کارشناسان مجرب استفاده گردد.
معماری و چالشی به نام اکسپوی دبی
معماری از هنرهایی شمرده می شود که اخبار آن در فضای رسانه ای نسبت به سایر شاخه های هنر کمتر مورد توجه قرار می گیرد و بازتاب پیدا می کنند. این حوزه اما در سال ۱۴۰۰ با وجود این که فضای نسبتا ساکتی را تجربه نمود اما اخباری منتشر شدند که در کنار موفقیت های جهانی معماران ایرانی در بعضی جوایز سالانه تعدادی از آنها جنجال هایی را به هم همراه داشتند.
فضای معماری و هنرهای تجسمی کشورمان امسال طراحی پاویون ایران در اکسپو دبی را تجربه نمود.
نمایشگاه اکسپو که بعد از المپیک و جام جهانی فوتبال، از بزرگ ترین رویدادهای جهان شناخته می شود، قرار بود سال ۲۰۲۰ در دبی برگزار شود، اما کرونا آنرا یک سال به تعویق انداخت. شروع این رویداد اول اکتبر ۲۰۲۱ بود که تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ برابر با نهم فروردین ۱۴۰۱ ادامه داشت.
شعار امسال اکسپو، «پیوند ذهن ها، خلق آینده» بود. ایران هم با روایتی از شهرزاد قصه گو و با شعار «ایران؛ تمدن کهن و استوار: تنوع اقوام و میزبان ملت ها» در پاویونی به وسعت ۲۰۱۴ متر که حدود ۱۴ میلیون درهم امارات و معادل سه میلیون و هشتصد هزار دلار برای آن خرج کردند، حاضر شده بود.
با این وجود، تعدادی از بازدیدکنندگان اکسپو، کارشناسان و حتی متولیان با طرح برخی انتقادها از پاویون ایران، مسائلی چون همخوان نبودن با شعار اکسپو را مطرح نمودند.
شهاب میرزاییان، معماری که از پاویون ایران در اکسپو دوبی بازدید کرده بود، در همین رابطه به خبرنگار ایسنا چنین اظهار داشته بود: «معماری پاویون ایران بعنوان یک پروژه معماری خوب بود و اگر بخواهیم معماری آنرا بعنوان یک آرت گالری یا محلی برای نمایش ببینیم، جذاب و دوست داشتنی است. اما این معماری نمی توانست در محل اکسپو پاسخگو باشد؛ برای اینکه با آنکه ایده خوبی داشت ولی به خاطر سطح کوچک ارائه مکعب های ایجاد شده، قابلیت ارائه قوی برای بازدیدکنندگان وجود نداشت و افراد تنها با نگاهی گذرا، به سرعت از محل پاویون دور می شدند.»
در همین ارتباط نشید نبیان ـ یکی از طراحان پاویون ایران ـ هم به ایسنا اظهار داشته بود: «حقیقت امر این است که ما محتوا را به تفکیک این که در هر کدام از اسکرین ها چه محتوای دیجیتالی باید پخش شود و به تفکیک این که در هر کدام از فضاها کدام وجه متمایزکننده ایران (نه کدام ارگان یا نهاد) بعنوان یک عرصه فرهنگی ـ جغرافیایی باید ارائه شود، به کارفرما ارائه کردیم. اما، بواسطه وظیفه ای که برعهده کارفرما بود که می بایست پاسخگوی تمامی نهادها باشد، محتوای ما را کنار گذاشتند و تنها کالبد بیرونی طرح را اجرا کردند.»
کرونا؛ تلخی ها و خلاقیت
بااینکه ویروس کرونا فقط در سال ۱۴۰۰ میهمان هنرهای تجسمی نبود؛ اما حضور مستمر این میهمان ناخوانده در سال قبل نیز تأثیراتی برای هنرهای تجسمی در پی داشت که همچون آن از دست دادن همیشگی بزرگانی چون کامبیز درمبخش و ایران درودی بود که بر اثر عوارض ناشی از کرونا جان خودرا از دست دادند.
علاوه بر این مساله کرونا که دیگر در نهاد خیلی از هنرمندان رخنه کرده و به دغدغه جدی آنان بدل شده است، موجب شد تا آثار هنری بسیاری در سال قبل با موضوع کرونا خلق و نمایشگاه های مختلفی در این ارتباط برگزار شوند.
گالری ها و ۱۴۰۰
با شروع شیوع کرونا، در ابتدا گالری ها به تعطیلی رفتند. در این میان اما تعدادی از این مراکز هنری مانند گالری گلستان از تجربه برگزاری نمایشگاه آنلاین و فروش مجازی بهره بردند و البته رکوردهای تازه ای نیز در حوزه فروش آثار هنری در سطح کشور ثبت کردند.
این تعطیلی اما زمان زیادی نبرد؛ چونکه باتوجه به خصوصی بودن این بخش، تصمیم درباره باز یا بسته بودن این مراکز به مرور زمان برعهده مدیران آنان گذاشته شد تا جایی که برخی گالری ها مانند گالری شیرین تنها بوسیله تعیین وقت قبلی، فقط پذیرای تعداد کمی از بازدیدکنندگان شد.
سال ۱۴۰۰ در یک نگاه کلی برای گالری ها گویی سال سختی بود که کرونا از یک طرف و مشکلات مالی از جانب دیگر، مدیران این مراکز هنری را به چالش کشیدند.
عکاسی و ثبت رویدادهای جهانی
سقوط کابل و وضعیت پناهجویان، جنگ اوکراین، کرونا و... همچون رویدادهای بودند که در سال ۱۴۰۰ در فضای بین المللی رخ دادند و توانستند هنرهای تجسمی را نیز به لحاظ به کارگیری سوژه درگیر خود کنند. تا جایی که در فضای مجازی دیدیم که هنر عکاسی توانست صحنه هایی کمتر دیده شده از حضور طالبان در افغانستان را به جهانیان نشان دهد و همدردی همگان را نسبت به وضعیت مردم این کشور برانگیزد.
علاوه بر افغانستان، جنگ روسیه و اوکراین نیز به صورتی دیگر به هنرهای تجسمی و عکاسی گره خورد و خبر انتقال آثار هنری به زیرزمین موزه بمنظور محافظت کردن از آنان در مقابل آتش جنگ، در سال قبل خبرساز شد.
رکوردهای تازه خرید و فروش در حراج تهران
رویداد حراج تهران در سال ۱۴۰۰، دو دوره یعنی دوره چهاردهم و پانزدهم خودرا برگزار کرد. دوره پانزدهم، حراج هنر مدرن ایران و دوره چهاردهم، حراج هنر معاصر ایران بود که هر کدام از این دوره ها موفق به ثبت رقم های جدیدی در فروش کل شدند و در سالی که سپری شد، سر و صدایی به پا کردند.
دوره پانزدهم با مجموع فروش ۱۵۸ میلیارد و ۸۹۰ میلیون تومان یکی از پررونق ترین دوره های حراج بود که در مقایسه با دوره های قبلی افزایشی قابل توجه در رقم کلی فروش پیدا کرد. این دوره از حراج تهران حتی در بین مردم نیز سر و صدا کرد و موجب شد تا عده ای که حتی نمی دانستند حراج تهران چیست، به سراغ آن بروند و بیشتر درباره آن بخوانند و بدانند.
علیرضا سمیع آذر، مدیر این رویداد هنری در گفت وگویی با ایسنا در مورد این دوره از حراج چنین اظهار کرده بود: «این دوره حراج نشان میدهد که هنوز هم مجموعه داران آثار هنری و بطور کلی مراکز هنری علاقه ویژه ای به اساتید مدرنیست ایران دارند و وقتی که آثار شاخص آنان در حراج ارائه شود، رقابت بالایی برای به دست آوردن آنان شکل خواهد گرفت.»
با این همه ارقام رد و بدل شده در جریان فروش آثار هنری، این نگاه را هم به خود جلب کرد که چرا در وضعیت سخت اقتصادی کشور اساسا باید این رقم ها برای خرید برخی آثار هنری پرداخت گردد.
دوره چهاردهم حراج تهران با تیتر «فروش چهاردهم به نصف رسید» نیز در نوع خودش سر و صدا به پا کرد. این دوره با فروش کلی ۴۲ میلیارد و ۷۱۸ میلیون تومان در مقایسه با دوره سیزدهم که در دی ماه سال ۱۳۹۹ برگزار شده بود، به کمتر از نصف رسید. کرونا شاید مهم ترین عاملی بود که موجب شد استقبال از این دوره کم باشد. حراج تهران مدت ها درگیر تصمیم گیری درباره زمان برگزاری دوره چهاردهم به علت مسائل بهداشتی مربوط به شیوع کرونا بود که در نهایت نیز این بگیر و ببند بر سر زمان برگزاری این رویداد، بر استقبال از آن اثر گذاشت.
چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر
سال ۱۴۰۰ میزبان چهاردهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر بود. این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر به زعم برگزارکنندگان با رشد شایان توجه در تعداد آثار و شرکت کنندگان در مقایسه با دوره قبل همراه بود.
از نکات قابل ذکر در چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، انتصاب دبیر دوره پانزدهم توسط محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم اختتامیه بود و سید عباس میرهاشمی بار دیگر به این سمت منصوب گردید.
این انتصاب بااینکه تشویق و قدردانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای مشخص شدن سیاست های دوره بعدی را به همراه داشت، اما انتقاداتی در خصوص تکراری بودن کادر این جشنواره را نیز به خود وارد کرد.
تغییر در موسسه هنرمندان پیشکسوت و چند وعده
سال ۱۴۰۰ با بازگشت برگزاری مراسم جشن تولد هنرمندان در دوره نیکنام حسینی پور شروع شد و با تغییر مدیرعامل موسسه هنرمندان پیشکسوت به پایان رسید. در جریان این تغییر سید عباس عظیمی که مدتی مدیریت برج آزادی را برعهده داشت، باردیگر به موسسه بازگشت.
علاوه بر بازگشت باردیگر این مقام مسئول، وعده هایی در سال ۱۴۰۰ از طرف مسئولان داده شد که در صورت تحقق برای هنرمندان خبرهای خوبی شمرده می شود. بر این اساس سیدمجید پوراحمدی، مدیرعامل صندوق اعتباری هنر که در مراسم جشن تولد هنرمندان پیشکسوت متولد آذرماه حاضر شده بود، از اعطای وام ۳۰ میلیون تومانی آگاهی داد.
او با بیان این خبر اظهار داشته بود: «تصمیم گرفتیم به جهت اینکه خدمتی به بخش خانواده داشته باشیم، هر هنرمند عضو صندوق که ازدواج کرد، ۳۰ میلیون بعنوان وام تقدیمشان نماییم. همین طور هر هنرمندی که صاحب فرزند شود، ۳۰ میلیون تومان وام با تسهیلات ۲ درصد به آنها پرداخت خواهیم کرد.»
سارقانی که هیچ ردی از آنان باقی نماند!
به سرقت رفتن و تخریب آثار هنری در سطح شهر یکی از اتفاقاتی است که متأسفانه در سال ۱۴۰۰ نه فقط قصه آن به سر نرسید بلکه باز هم تکرار شد. در آخرین اتفاقات به سرقت رفتن لنگه کفش مجسمه پرویز تناولی در پارک شفق تهران سر و صدا به پا کرد و یادآور بسیاری از آثار دیگری شد که به سرقت رفتند اما هیچ ردی از سارقان آنان باقی نماند.
در این سال ماجرای شیرهای میدان حر هم برای مدتی سر و صدا به پا کرد که با جایگزین شدن آنها قائله به پایان رسید.
خبرنگاران ایسنا در گفت وگویی با رئیس انجمن مجسمه سازان ایران پیگیر چاره ای برای جلوگیری از اتفاقاتی اینچنین شد. روح الله شمسی زاده در این رابطه بیان کرد که شناسایی و ایجاد شناسنامه برای آثار فاخر مجسمه تهران، یکی از مواردی است که سازمان زیباسازی از آن غافل است. سازمان زیباسازی در برخورد با مجسمه های شهری وحدت رویه و استاندار ندارد و اساسا برنامه ای هم برای صیانت از این آثار وجود ندارد؛ به همین جهت چنین اتفاقاتی عجیب نیست و رخ می دهد.
به سرقت رفتن مجسمه ها و آثار هنری در سطح شهر یکی از اتفاقاتی است که تا حالا راهکار تضمینی برای آن از طرف ارگانی داده نشده و باید دید آیا در سال ۱۴۰۱ نیز شاهد این سناریوی تکراری خواهیم بود یا خیر.
چهره هایی که در سال ۱۴۰۰ خداحافظی کردند
یکی از ابعاد غمناک سال ۱۴۰۰ از دنیا رفتن هنرمندانی بود که در عرصه های مختلفی از نقاشی تا عکاسی و گرافیک فعالیت داشتند.
ایران درودی، عطاالله امیدوار، مهرداد ذوالنور، کامبیز درمبخش، اصغر کفشچیان مقدم، علی گلستانه، جمشید سماواتیان و... هنرمندانی بودند که در سالی که سپری شد، جامعه هنری را سیاه پوش کردند.
اغلب این افراد در نوع خود از سرآمدان عرصه هنرهای تجسمی بودند و باید دید مسئولان در سال آینده برای زنده نگاه داشتن این اسامی چه برنامه هایی را اجرائی خواهند کرد.
بازدید رئیس جمهور از نمایشگاه «آینه در آینه»
در اواخر سال ۱۴۰۰ سید ابراهیم رییسی بصورت سرزده به دیدن نمایشگاه «آینه در آینه» که قسمتی از چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بود، رفت و با برخی از هنرمندان نیز دیدار و گفت و گو کرد.
این اقدام رئیس جمهور در فضای تجسمی بازخوردهای مثبتی به دنبال داشت. یک گالری دار در این مورد چنین اظهار کرده بود: «در حالی که سالهای قبل دیدار هنرمندان با روسای جمهور به یک ضیافت افطاری سمبلیک تنزل یافته بود که اتفاقا در بیشتر آنها چند عکس یادگاری با استارها و سلبریتی ها حد مطلوب بود، ناگهان ریاست محترم جمهوری با حضور در موزه هنرهای معاصر تهران، دیدار از آثار تجسمی و گفتگو با هنرمندانی که از ژورنالیسم روز دورند، گفتمانی تازه را پیش روی جامعه هنری قرار داد.»
سیدعباس میرهاشمی، دبیر چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز این بازدید را یک اتفاق مبارک خوانده و اظهار داشته بود: «آیت الله رئیسی با دیدار از نمایشگاه آینه در آینه، و گفتگو با هنرمندان هنرهای تجسمی و همین طور با بیان مطالبی درباره اهمیت و جایگاه هنر در دیپلماسی هنری در عرصه منطقه و بین الملل، نشان داد که دولت عزم جدی برای بسامان کردن وضعیت هنرهای تجسمی دارد و ما اهالی هنرهای تجسمی این را به فال نیک می گیریم.»
منبع: آبی طرح
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب