، سال نو، حال نو،
موسیقی آیینی نوروز خراسان به روایت هوشنگ جاوید
آبی طرح: هوشنگ جاوید اظهار داشت: در حقیقت موسیقی آیینی نوروز در خراسان به خود شكل موسیقی ضربی و ریتمیك برمی گردد؛ یعنی اگر بخواهیم برای آن مقامی را درنظر بگیریم، یك بخش عمده آن موسیقی های ریتمیك و ضربی است و ترانه سازی برمبنای ریتم صورت گرفته است.
این پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا- درباب نقش نوروز در موسیقی های مقامی خراسان از دیرباز تابحال اظهار نمود: در حقیقت موسیقی آیینی نوروز در خراسان به خود شكل موسیقی ضربی و ریتمیك برمی گردد؛ یعنی اگر بخواهیم برای آن مقامی را درنظر بگیریم، یك بخش عمده آن موسیقی های ریتمیك و ضربی است و ترانه سازی برمبنای ریتم صورت گرفته است؛ مانند موسیقی آتشك بازها یا حاجی فیروزها یا كوسه ها كه بیشتر ریتمیك هستند؛ چون یك تنبك یا یك دایره به همراه یك سورنا یا قوشمه می آمدند و این بازی ها را انجام می دادند؛ البته در حاجی فیروز قوشمه ندارد و فقط ریتم است؛ یا تنبك یا دایره است و یا دایره زنگی و یا اگر این ها را هم نداشتند، از زنگوله استفاده می كردند برای این كه سر ضرب ها را تشخیص دهند.
وی افزود: شكل های دیگر موسیقی در خراسان مانند آوازها و آیین های گل گردانی و... بیشتر آوازی هستند؛ یعنی هیچ سازی همراهشان نیست و فقط از آواز استفاده می كردند و آوازها را هم بیشتر در فرم های ترانه ای اجرا می كردند كه در منطقه رایج بوده و آنها هم حدودا، آوازهایی است كه به صورت شاد است؛ یعنی در عین حال كه آوازی است، دارای متر مشخص است؛ یعنی می تواند ریتم هم بگیرد؛ اما هیچ ساز ریتمیكی همراهش نیست.
جاوید اشاره كرد: یك سری آیین های دیگری هم داریم كه فرم ذكر هستند كه صرفا آوازی و نیایشی بوده و بیشتر به صورت آوازهایی هستند كه با متر و آزاد اجرا می شدند؛ البته این آوازها هنوز هم وجود دارد.
این پژوهشگر برجسته موسیقی نواحی كشور اشاره كرد: یك سری آوازها هم تركیب سازهای بومی است؛ منتهی آنها برمبنای مكتوبات است؛ مانند نوروزنامه هایی كه نوشته شده بود، نوروزنامه خوانی هنری است كه رایج می شود و نوروزنامه خوانی با دوتار، نوروزنامه خوانی با شش تار قدیم چه در شمال خراسان و چه در جنوب خراسان صورت می گرفت. نوروزنامه خوانی های جنوب خراسان غالبا پربارتر و بیشتر هستند و نوروزنامه خوانی های شمال خراسان كمترند و جالب است كه این ها بیشتر زمینه های تركی دارند تا كردی و كرمانجی و به اصطلاح به آنها آوازهای بایرامی می گویند كه خیلی هم زیباست و این رسم را در میان عاشیقان آذربایجان هم می بینیم و آنها هم آوازهای بایرامی دارند.
وی با بیان این كه ما در خراسان لالایی های ویژه ای هم برای نوروز داشتیم كه مادرها می خواندند، اضافه كرد: گذشته از این ها یك سری آوازهای پُلی فونی داریم كه به صورت جمعی در آیین هایی مانند آیین های جشن سده كه پیشواز اولیه نوروز است و آیین های چهارشنبه سوری و بعد آیین های جشن های خود نوروز كه عیدگاه می گرفتند، خوانده می شود و در آنجا خانم ها جدا، مردان جدا و آوازهای پُلی فونی به صورت چند صدایی با همدیگر به همراهی سورنا و دهل می خواندند كه این هم دسته ای دیگر از آوازها و زیبایی های موسیقی خراسان در نوروز بوده كه امروزه ما نقش كم رنگ تری را از آن می بینیم.
این پژوهشگر موسیقی افزود: دسته دیگر، دسته موسیقی خبری نوروز است كه همین الان، نقاره نوازی آستان قدس نمونه شاهد بر این مساله است. زمانی كه سال تحویل می شود، در آغاز بامداد روز بعد به جای این كه مانند همیشه حدود 7 تا 9 دقیقه نقاره را تمام كنند، كه البته گاهی هم تا 12 دقیقه طول می كشد، آنرا دوبرابر می كنند؛ یعنی بعنوان مثال تا 20 تا 25 دقیقه در دو دسته مختلف می نوازند كه زواری كه به دیدار امام رضا(ع) می آید و می خواهد سال تحویل را در حرم بگذراند، در آنجا شادتر به نظر بیاید و برای كمك به این شادی زمان اجرای نقاره نوازی را بیشتر می كنند؛ ولی تغییر خاصی در فرم های نوازندگی چه در فرم های كرنانوازی و چه در فرم های طبل نوازی ندارند و این هم شكل دیگری از موسیقی نوروز در خراسان بوده كه البته هنوز هم اجرا می شود.
جاوید در ادامه ابراز عقیده كرد: حالا در قرن حاضر شكل های موسیقی ردیف و دستگاهی هم هستند و ترانه های خاصی اجرا شده، ترانه هایی با موسیقی پاپ هم اجرا می كنند كه من خیلی نمی پسندم و اعتقاد من بر موسیقی ایرانی و موسیقی نواحی خودمان است و موسیقی خراسان آنقدر غنی هست كه هیچ نیازی به موسیقی شبه خارجی و خارجی نداریم؛ ولی متاسفانه مسئولین فرهنگی ما به علت این كه نسبت به همه چیز به جز فرهنگ خودمان حساسند، این نوع موسیقی ها را هم رواج می دهند كه این كار غلط است و امیدوارم نسل آینده را از فرهنگ خودمان دور نكنند.
وی اظهار نمود: بی شك ما پژوهشگران در زمینه موسیقی، طرح های سازنده ای برای نگهداری و حفظ میراث این فرهنگ داریم؛ ولی به علت این كه هیچ دستگاه فرهنگی حاضر به همكاری و حتی بودجه گذاری اقتصادی در این زمینه نیست، ما هم نمی توانیم كاری نماییم و آنها هم جریان فرهنگی را به خطا می برند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب