برخی از سرودها، سرود نیستند اصلا مشخص نیست چه هستند!
آبی طرح: به گزارش آبی طرح، اینروزها بازار تولید و پخش برنامه های استعدادیابی در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی داغ است؛ برنامه هایی که اکثرا با نمونه برداری از الگوهای خارجی ساخته می شوند و البته هنوز به جایگاه مطلوب و ایده آل خود نرسیده اند. وقتی بحث برنامه های استعدادیابی موسیقی مطرح می شود، مبحث حساس تر می شود و در حوزه سرود هم باید با دقت بیشتری وارد شد چونکه این حوزه در ایران سال ها مغفول مانده و در سالهای اخیر تلاش هایی برای احیای آن صورت گرفته است.
زمانیکه نام سرود می آید ذهن مخاطب تا حد زیادی به سمت کارهای سفارشی می رود که اغلب برای اهداف خاص ساخته می شوند؛ اما بحث سرود فراتر از اینهاست و قدمت آن به سالهای خیلی دور برمی گردد. درصورتیکه خیلی از آهنگسازان مطرح جهان مانند «هایدن» در کنار ساخت آثار بزرگ خود، سرودهای زیبایی هم خلق کرده اند و حتی بعضی از آنها مانند هیلدگارد بینگنی، بیشتر از هر چیزی به واسطه ساخت سرود در تاریخ ماندگار شده اند.
گفته می شود که سرود در ایران از ۸۰ سال پیش در مدارس آموزش داده شده و تا دهه ۶۰ آثار خوبی در این حوزه ساخته شده است. نمونه های پرارزش این سرودها را در دوران انقلاب میتوان مشاهده کرد که هنوز هم به یادگار مانده اند اما از آن زمان به بعد با وجود تاکید برخی مسئولان وقت، در این حوزه شاهد ساخت آثار قابل ملاحظه ای نبوده ایم تا این که مدتی است به واسطه گنجاندن بخش سرود در جشنواره موسیقی فجر، از سرگیری جشنواره های اختصاصی در این عرصه و همینطور تولید برنامه ای استعدادیابی در تلویزیون، تمرکز بر تقویت حوزه سرود و موسیقی افزایش پیدا کرده است.
اینروزها یک برنامه استعدادیابی به نام «همآهنگ» مختص سرود از شبکه افق و نسیم پخش می شود؛ برنامه ای که همچون سایر برنامه های استعدادیابی تلویزیون، گه گاهی با حواشی هم همراه می شود.
به همین جهت با رضا مهدوی ـ نوازنده سنتور، منتقد و کارشناس موسیقی ـ که با برنامه های موسیقی تلویزیون هم همکاری دارد، گفت و گویی داشته ام تا نقاط قوت و ضعف این برنامه را بررسی نماییم.
برنامه های استعدادیابی ایران مشکلات تکراری دارند
در ابتدا این مسئله را با مهدوی عنوان می نماییم که در برنامه های استعدادیابی دنیا، روند به این صورت است که شرکت کنندگان قبل از حضور در استیج اصلی، از فیلتر داوران دیگری می گذرند و اگر کارشان کیفیت لازم را داشته باشد، اجازه حضور پیدا می کنند. باآنکه در این حالت هم شرکت کنندگانی هستند که در مرحله اصلی، وقتی که هنوز بسیاری از اجرای شان نگذشته، با چراغ قرمز داوران مواجه و از دور خارج می شوند. حال سوال اینجاست که این روند در ایران به چه صورت است؟
مهدوی در پاسخ به این سؤال می گوید: چنین فیلترهایی در برنامه های استعدادیابی تلویزیون و جشنواره های ایران هم هست، منتهی این فیلترها بیشتر از این که محتوا و کیفیت کار را بررسی نمایند، بیشتر معطوف ممیزی هایی برای اطمینان از رعایت خط قرمزها، پوشش مناسب، رفتار، گویش، زبان، انتخاب اشعار، نوع ملودی ها و بررسی پیشینه شرکت کنندگان و مربیان آنها می شود.
او ادامه می دهد: این که هر جامعه، متناسب با آداب و فرهنگ همان جا، گزینش گری و ممیزی خویش را داشته باشد، طبیعی است. به همین جهت اگر مقرر است برنامه ای با محوریت سرود در ایران ساخته شود، نظر به این که این حوزه در ایران سال ها است با افت رو به رو شده است، باید معیارها و خط فکری آنرا به درستی بررسی کرد و به عبارتی جریان «سرود به ما هو سرود» را دنبال کرد!
برنامه های استعدادیابی ایرانی دارای اشکالات اساسی هستند که هر بار بدون رفع نقصها تکرار می شوند. مثلاً افرادی تصمیم گیرنده هستند که کارشناسان نمی توانند با آنها مخالفت جدی داشته باشند؛ یا کپی برنامه های خارجی بدون بومی سازی هستند!این نوازنده سنتور اعتقاد دارد که برنامه های استعدادیابی که در ایران ساخته می شوند، بخصوص اگر در ارتباط با هنر موسیقی باشند، دارای اشکالات اساسی هستند که هر بار در هر برنامه بدون رفع نقصها مشابه های قبل تکرار می شوند.
وی همینطور عنوان می کند که علت مشکلات این برنامه ها به سه مساله برمی گردد و در توضیح نکته اول بیان می کند: در این برنامه ها، افرادی تصمیم گیرنده هستند که کارشناسان نمی توانند با آنها مخالفت جدی داشته باشند، حال این تصمیم گیرنده ها مدیران یا هیات کارشناسی پنهانی هستند که به برنامه خط و ربط می دهند. به همین جهت کسانی که به واسطه تخصص خود دعوت می شوند، در نهایت تا ۵۰ درصد می توانند نظر تخصصی ارائه دهند.
این هنرمند همینطور در رابطه با نکته دوم می گوید: برای طراحی این دست از برنامه ها، اصولا از برنامه های ماهواره ای و خارجی الگوبرداری یا گرته برداری می کنند. البته اگر نمونه برداری تنها در حد ظواهر باشد و در ادامه بومی سازی در فرم و شکل شود، چندان ایرادی به آن وارد نیست. حال تفاوتی ندارد که الگوبرداری در طراحی دکور باشد یا رفتار مجری و کارشناسان.
مهدوی ادامه می دهد: مثلاً در عصر جدید شبکه سه می دیدیم که مجری تعیین کننده همه چیز بود. همینطور به علت این که خودش تهیه کننده بود، گمان می کرد صدا و سیما ملک پدری او است. مجری بگونه ای رفتار می کرد که همه تحت الشعاع او بودند و حتی در داوری ها هم دخالت می کرد. مگر می شود که فردی هم مجری باشد، هم تهیه کننده و هم سردبیر و تا این حد نفوذ داشته باشد؟!
و اما نکته سوم که در رابطه با آن می گوید: زمانیکه عنوانی را برمی گزینیم، باید برپایه محتوای علمی، فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی آن عمل نماییم. وقتی می گوییم سرود؛ یعنی یک گونه بسیار مهم از موسیقی ملی ایران که باید به معنای حقیقی کلمه سرود باشد.
سرود را از دست داده ایم
این کارشناس حوزه موسیقی، با تکیه بر آنکه سال هاست که سرود حقیقی را از دست داده ایم، ادامه می دهد: از دهه ۶۰ به بعد که آموزش و پرورش جشنواره های سرود را به تصنیف و آهنگ ترانه موسیقی پاپ تبدیل کرد و سفارش ساخت سرود به آهنگسازانی داد که تخصصشان سرود نبود همه چیز خراب شد! سرود آن چیزی است که در اوایل انقلاب و دهه ۶۰ در هشت سال دفاع مقدس ساخته می شد.
مهدوی اعتقاد دارد که «سرود باید ساده و سلیس و روان باشد و اِلمان های فنی و هنری در آن لحاظ شود. اگر یکی از این موارد رعایت نشود تبدیل به موسیقی پاپ، آهنگ ترانه، تصنیف، ترکیبی و... می شود که در این صورت نباید نام سرود به آن اطلاق شود.»
تنها اسم سرود را یدک می کشند
«اکثر گروه ها تنها عنوان «گروه سرود» را دارند اما محتوای آنها چیز دیگری است. در این برنامه ها، پرفورمنس ها و حرکت های صحنه ای می بینیم که بیشتر به شوهای تلویزیونی شباهت دارند اما جذابیت برنامه های خارجی را هم ندارند.»
اغلب گروه ها تنها عنوان «گروه سرود» را دارند! در برنامه ها، پرفورمنس ها و حرکت های صحنه ای می بینیم که بیشتر به شوهای تلویزیونی شباهت دارند اما جذابیت برنامه های خارجی را هم ندارند. این کارشناس ارشد رسانه، با تکیه بر جملات فوق، ادامه می دهد: البته نمی توان گفت برنامه های خارجی به لحاظ کارشناسی و فنی قوی هستند و به یقین ایراداتی هم دارند ولی حداقل به لحاظ بصری آزاد هستند و مشتری پسند! درحقیقت به علت این که این برنامه ها تفکیک جنسیتی ندارند، در انتخاب شعر و محتوا آزاد هستند و داورها در نحوه تعامل با آنها و همدیگر محدود نیستند و بیننده را پای تلویزیون می نشانند.
او ادامه می دهد: اما در ایران به واسطه مضامین دینی و مذهبی باید شئونات را رعایت و گاهی یک بینابینی را انتخاب کرد؛ در نتیجه گاهی محتوا برای جامعه آماری پر مخاطب جذاب نخواهد بود.
این موسیقی پژوه در تکمیل صحبت هایش در این بخش می گوید که «چه بخواهیم، چه نخواهیم، سرود باید در مدارس قویا پیگیری شود. ۸۰ سال پیش کلنل علی نقی وزیری سرود را روش مند وارد مدارس ایران کرد و آن چه که اجرا می شد واقعا سرود بود؛ چونکه جایی که قرار بود ترانه و تصنیف خوانده شود متفاوت از جایی بود که قرار بود رقص و حرکات آئینی داشته باشد».
چه زمانی در ساخت این برنامه ها موفق می شویم؟
مهدوی در پاسخ به این سؤال که چه زمانی برنامه های استعدادیابی در حوزه سرود، مخاطب را جذب می کنند، بیان می کند: باید ماهیت ذاتی سرود یا هرگونه هنری در فن موسیقی رعایت شود. همینطور گردانندگان پشت صحنه می باید کارشناسان خبره را به درستی انتخاب و ۱۰۰ درصد به آنها اعتماد کنند تا جایی که برنامه ها به صورت زنده به روی آنتن بروند.
از او سوال می نماییم که آیا بهتر نبود به جای این که این برنامه تنها به سرود اختصاص داده شود، در رابطه با حوزه های بیشتری در موسیقی باشد؟
این هنرمند پاسخ می دهد: مبحث برنامه مهم نیست؛ مهم ساز و کار درست است. امیدوارم روزی برسد که هر شبکه تلویزیونی طبق محتوا، شأن و اساسنامه خود، برنامه های موسیقی محور بسازد، چه به صورت آیتم سازی و چه به صورت گفتگو محور. ولی این که تلویزیون به گونه های مختلف موسیقی نمی پردازد، دلیل نمی شود که به سرود هم نپردازیم. سرود بسیار بسیار مهم می باشد، ولی از دهه ۶۰ تابحال به آن بی توجهی شد. خوشبختانه سال گذشته در جشنواره بین المللی موسیقی فجر بالاخره بعد از سه دهه، شاهد اجراهایی بودیم اما تلویزیون حمایتی نکرد و سرودها را نشان نداد!
مهدوی ادامه می دهد: از طرفی به سرودهایی که معروف می شوند و برایشان تبلیغ و سرمایه گذاری هنگفت می شود، نمی توان سرود گفت! بلکه آهنگ ترانه های پاپ و گاه از نوع نازلی هستند که ملودی های آنها از کشورهای همسایه وام گرفته شده است؛ معلوم نیست مداحی، بیانیه، خطابه، سرود یا چه هستند!
بعضی سرودهایی که معروف می شوند، گاه آهنگ ترانه های پاپ و نازلی هستند که ملودی آنها از کشورهای همسایه وام گرفته شده است و معلوم نیست مداحی، بیانیه، خطابه، سرود یا چه هستند! شعر سرود باید ساده باشد که هر کس به سادگی بتواند ریتم آنرا به خاطر بسپرد و آنرا سوت بزند!مهدوی می گوید که گاهی شعرهایی که برای سرودها ایجاد می شود، دشوار می باشد و زمان آنها طولانی است. سرود نباید از دو دقیقه طولانی تر باشد و از ریتم دو چهار فراتر برود. شعر سرود باید ساده باشد که هر کسی به سادگی بتواند ریتم آنرا به خاطر بسپرد و به سادگی آنرا سوت بزند.
کپی کاری گروههای سرود
مهدوی در رابطه با کپی گروههای سرود از ملودی آهنگ های خارجی و ایرانی هم می گوید: در ایران کپی رایت نداریم، خارجی ها هم نمی توانند اعتراض کنند. این امر به مدیریت کلان فرهنگی برمی گردد؛ چونکه مدیران موسیقی ما موسیقیدان نیستند و حلقه مشاوران آنها، شناوران خوبی هستند که عمدتا مدیران را دور می زنند و بهره های خویش را به لحاظ اعتباری و مالی می برند!
او ادامه در انتها می گوید: سال ها است که آهنگسازان به نام هم از این گرته برداری ها می کنند. دفاعشان هم اینست که «کاور -Cover» می کنند که کاری علمی است یا گرته برداری می کنند. اگر قرار بر الهام گرفتن باشد، باید بومی سازی منطقه ای و قومی عشیره ای شود و طبق جغرافیا، اقوام و زبان معیار فرهنگ شنیداری سبک زندگی خانواده ایرانی کار شود. ولی آن چه که ایجاد می شود با استفاده از برداشت غلط از ملودی آهنگ های موسیقی های ترک، تاجیک، عرب، گرجی، هندی و... است که تنها با یک شعر فارسی همراهی دارد.
منبع: آبی طرح
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب