گفت وگو با كارگردانان سینمای مستند(۱۷)؛
مستندساز: جایگاه پخش مستند در بیشتر کشورهای جهان تلویزیون است
به گزارش آبی طرح یک کارگردان مستند عقیده دارد: در بیشتر کشورها جایگاه پخش فیلم مستند تلویزیون ها هستند اما تلویزیون در ایران محافظه کارانه عمل می کند و از پخش مستندهای دردمند عاجز است؛ بنا بر این امید زیادی به منشأ اثر بودن در کوتاه مدت وجود ندارد البته که کار فرهنگی در طولانی مدت جواب می دهد.
محمدحسن دامن زن کارگردان و مستندساز روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا و در پاسخ به این پرسش که کارکرد سینمای مستند در جامعه امروز ایران چیست، بیان کرد: سینمای مستند دربرگیرنده‌ی طیف وسیعی از گونه های سینمایی است که هر کدام کارکرد ویژه خودرا دارد و هر فیلمسازی بنابر تفکر اجتماعی خود برای آن کارکرد تعریف می کند.
فیلمسازی که فقط به زیبایی طبیعت می اندیشد، می کوشد زیبایی های نهانی طبیعت را به نمایش بگذارد و فیلمساز دیگری که دغدغه محیط زیست دارد همان دغدغه را نمایش می دهد و یا در مستندهای اجتماعی یکی به دنبال نابسامانی ها می رود و دیگری دنبال علل این نابسامانی ها.
وی افزود: اما در مورد کارکرد سینمای مستند در جامعه امروز ایران باید بگویم، سینمای مستند به سبب عدم پخش گسترده در بین مردم نقشی بسیار اندک دارد. با اهمیت ترین کارکرد سینمای مستند آگاهی بخشی است که متاسفانه به سبب نخبه گرا بودن و جشنواره ای بودن این سینما در ایران بین مردم هیچ جایگاهی ندارد و به سبب اعتقاد نداشتن به سینمای مستند و سینما را فقط فیلم داستانی تعریف کردن، در بین مسئولان سینمایی هم هیچ نقشی ندارد.
«دامن زن» در توضیح رسالت مستندساز در مقابل مسائل اجتماعی و فرهنگی که در ایران در جریان است، اظهار داشت: این که فیلمساز مستند رسالتی دارد یا نه موضوع بسیار پیچیده ای هست. به سبب این که کارگردانان همیشه فیلم مستقل نمی سازند تا احیانا اگر رسالتی برای خود قائل هستند آنرا به نمایش بگذارند.
مستند ساز بطور معمول به سفارش تهیه کننده موضوعی را که به وی پیشنهاد می کنند، تبدیل به فیلم می کند. پس اینجا بیشتر رسالت تهیه کننده مطرح است که چه چیزی برای او مهمست تا خود کارگردان. مگر آنکه کارگردانی بودجه هنگفت داشته باشد و برمبنای تفکر اجتماعی اش رسالتی برای خود قائل شود و در آن راستا حرکت نماید.
این کارگردان مستند در پاسخ به این پرسش که بنظر می رسد سینمای مستند از صرف یک سینمای نخبه گرا به سمت اقبال عمومی حرکت کرده و امروز بسیار بیش از گذشته این سینما در بین مردم عادی شناخته شده است، اشاره کرد: سینمای مستند طیف گوناگونی را شامل می شود که یک سر آن فیلم های آموزشی است و سر دیگر آن مستند شاعرانه.
تمام گونه های سینمای مستند برای عامه مردم ساخته نمی شود؛ فیلم های آموزشی بیشتر برای نمایش در کلاس های مدارس و دانشگاه و... نمایش داده می شود. فیلم های محیط زیست تماشاچی خاص خودرا دارد و به این سبب باید گفت اصلا بیشتر گونه های این سینما نخبه گراست.
وی افزود: شاید بخش مستند اجتماعی بیشترین اقبال را از جانب تماشاگر عامی دارد؛ آن هم بخاطر مسایلی که مطرح می کند و قابل درک برای عامه مردم است. شاید به سبب نبود پخش مناسب و وسیع فیلم های مستند در ایران، این گونه‌ی سینمایی هنوز در میان مردم مهجور است.
«دامن زن» در تشریح این نکته که سینمای مستند در چه شرایطی می تواند منشا اثر باشد یا در جامعه تغییرات بوجود آورد، اظهار داشت: به سبب این که در بیشتر کشورها جایگاه پخش فیلم مستند تلویزیون ها هستند اما تلویزیون در ایران محافظه کارانه عمل می کند و متاسفانه از پخش مستندهای دغدغه مند عاجز است، بنا بر این امید زیادی به منشأ اثر بودن در کوتاه وجود ندارد البته که کار فرهنگی در طولانی مدت جواب می دهد.
این مستندساز در پاسخ به این پرسش که چه نگاهی را می توان برای ورود و استقبال سرمایه گذاران (خصوصی و دولتی) در تولید سینمای مستند اتخاذ نمود، اشاره کرد: سرمایه گذار خصوصی چون به برگشت سرمایه فکر می کند و ساختار سینمای مستند بیشتر بر نشان دادن مشکلات و نابسامانی هاست و دولت ها از نمایش این نابسامانی ها خرسند نمی شوند و مانع نمایش آن می گردند، عملا سرمایه گذار خصوصی وارد این عرصه نمی گردد، مگر عده ای اندک برای دل خودشان، از دیگر سو سرمایه گذاران دولتی هم چون در پی تبلیغ هستند و ذات این سینما تبلیغ را برنمی تابد وارد نمی شوند. اگر دولتی ها دست از رویکرد تبلیغی غلو شده‌ی خود بردارند شاید گشایشی رخ دهد.
وی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که چرا عمده رویکرد مستندسازی در سینمای ایران، مستندهای اجتماعی است و اقبال نسبت به سوژه های سیاسی، اقتصادی، تاریخی، فرهنگی و موارد دیگر کم است، اشاره کرد: سوژه های سیاسی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی حوزه های سخت و زمانبری هستند که ماه ها تحقیق میدانی و کتابخانه ای می طلبند و با بودجه های حداقلی نمی گردد وارد این عرصه ها شد؛ ضمن اینکه از لحاظ نمایش هم ممکنست با سلیقه مسئولان جور در نیایند و تعدیل و جرح شوند.
«دامن زن» در توضیح پاسخ این پرسش که سینمای مستند امروز ایران را به چه صورت می بیند و مستندسازان ایران چه جایگاهی در سینمای مستند جهان دارند، اشاره کرد: اگر جایگاه سینما را برمبنای جشنواره ها بسنجیم که سالانه چه تعداد فیلم مستند ایرانی در جشنواره های جهانی نمایش داده می شود ما در جایگاه خوبی قرار داریم؛ به هر حال هر سال ده ها مستند از ایران در جشنواره های جهانی نمایش داده می شود از جشنواره ایدفا بگیرید تا جشنواره یاماگاتا در ژاپن.
اما اگر بگویم چون فیلم های این دوستان در آن جشنواره ها نمایش داده می شود پس فیلمسازان ما پیشگامند، من چنین نتیجه ای نمی گیرم. جشنواره های خارجی فیلم های باب میل خودرا انتخاب می کنند که نشان دهند: ببینید جهان سوم اینگونه است، ببینید در جهان سوم چه خبر است، ببینید تعریفی که ما از جهان سوم می نماییم کاملا بر حقیقت استوار است.
این کارگردان افزود: پس نمایش فیلم در جشنواره های خارجی دلیل بر پیشروبودن نیست. فیلمسازان پیشرو بطور معمول در ایران در زمان حیاتشان شناخته نمی شوند و قدر نمی بینند بلکه پس از مرگشان تازه مردم متوجه می شوند چه گوهری را از دست داده اند.
این مستندساز در آخر و در پاسخ به این پرسش که باتوجه به نزدیکی رویداد جشنواره سینما حقیقت، روند کیفیت این جشنواره از شروع تا به امروز را به چه صورت می بینید، اظهار داشت: جشنواره سینما حقیقت پر از ایرادهای اساسی است؛ از انتخاب فیلم، هیات های انتخاب و داوری، نمایش و برنامه ریزی گرفته تا فضای غیرجشنواره ای و در نمایش فیلمی، از داوری و دعوت از داوران خارجی تا برنامه ریزی پر از اشتباه است.
جشنواره سینما حقیقت دو دوره را طوفانی و پربار آغاز کرد اما هر چه جلوتر رفت بجای برطرف نمودن نقایص بر ایراداتش افزود. ما در سینما حقیقت دوره ای را داریم که داور آن دوره بابت فیلم اش جایزه گرفته یعنی داور فیلم در بخش مسابقه حضور داشته است.
وی افزود: فیلم های ایرانی مشخص نیست بر چه اساسی برای بخش بین الملل انتخاب می شوند و سلیقه دبیر دراین زمینه بیداد می کند.
برنامه برای نمایش فیلم ها حدودا افتضاح است؛ برنامه ریز فیلم های رفقای خودش را در بهترین سانس ها و بهترین سینماها نمایش می دهد و فیلم های فیلمسازان ناآشنا را در بدترین ساعات. بخش داوری که فاجعه است و هیچ اصولی در آن رعایت نمی گردد و داوری کاملا سلیقه است. مشخص نیست بزرگداشت ها بر چه اساسی برگزار و بر چه اساسی افراد برای بزرگداشت ها انتخاب می شوند و... این قصه سر دراز دارد.
محمدحسن دامن زن در سال ۱۳۴۰ در میانه به دنیا آمد. در کارنامه این فیلمساز می توان به فیلم گلن، برنده بهترین فیلم جشنواره فیلم کوتاه تهران و فیلم طرقه، برنده تندیس بهترین مستند و صدابرداری از یازدهمین جشنواره مستند سینما حقیقت و کاندیدای بهترین فیلم، کارگردانی، صداگذاری در جشن خانه سینمای ایران اشاره نمود.
مستندهای مجتبی، زنجموره، به هر حال زندگیه و دختر فرمانروا همچون دیگر آثار در کارنامه هنری دامن زن در مقام کارگردان مستند است.
منبع: abitarh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب